Veelgestelde vragen

Zink is een natuurlijk element wat voorkomt in de bodem. De wereld is van nature rijk aan zink, dat een essentieel element is voor alle levende organismen. Zink is het meest voorkomende metaal in de aardkorst na ijzer, aluminium en koper; er is dus voldoende zink beschikbaar. Zinkerts uit de aardkorst wordt eerst geconcentreerd tot een concentraat met een hoog zink gehalte. Dit concentraat kan naast zink ook nog andere waardevolle (bouw)metalen bevatten zoals lood en koper. Zink concentraat wordt verder verwerkt tot een zuiver metaal in zogenaamde raffinaderijen of smelters. In deze raffinaderijen wordt zink metaal d.m.v. een groen elektrolytisch proces geproduceerd met een hele hoge zuiverheid (min. 99.995% zink). Naast zinkconcentraat uit de aardkorst, worden zink raffinaderijen ook gevoed met recyclingstromen uit bijvoorbeeld de staalindustrie. Zink aanwezig in zinkcoatings op staalproducten wordt aan het eind van de levensduur teruggewonnen in de elektro-ovens voor het omsmelten van staal. Dit teruggewonnen zink is een grondstof voor de zinkraffinaderijen die er weer nieuw zeer zuiver zink metaal van maken. Zo wordt de recycling kring voor zink gesloten gehouden.

Het metaal zink heeft het symbool Zn en atoomnummer 30. Zink is een enigszins bros metaal bij kamertemperatuur en heeft een glanzend grijsachtig uiterlijk wanneer de oxidatie laag wordt verwijderd. Zink is scheikundig gezien een zwaar metaal vanwege haar soortelijk gewicht. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt zijn niet alle zware metalen giftig. Zink is een essentieel element voor alle levende organismen en is ook te vinden in gezondheidsproducten zoals zinkcrème, babyzalf, zonnecrème en vitamine supplementen (“van A tot zink”).

Zink oxideert ca. 30 maal langzamer dan staal en heeft daarmee en hele lange levensduur. Zink vormt onder invloed van het weer en koolstofdioxide in de atmosfeer een natuurlijke beschermende laag: de patinalaag. Dit is een basische, niet oplosbare, goed hechtende blauwgrijze beschermende laag die verantwoordelijk is voor de hoge corrosiebestendigheid van zink. Deze patinalaag heeft een natuurlijk zelf herstellend effect en garandeert daarmee een lange levensduur. Zink is ook volledig onderhoudsvrij.

Zink is ook elektronegatiever dan staal, en geeft daarmee een kathodische bescherming aan staal, ook als de zinkcoating beschadigd is. Staalconstructies zoals hoogspanningsmasten, communicatiepalen, lichtmasten, vangrails en bovenleidingportalen op het spoor vertrouwen op de robuustheid en onderhoudsvrije en lange levensduur van verzinkt staal.

Zink als bouwmetaal heeft een veel langere levensduur dan veel andere materialen gebruikt in de bouw. Zinken hemelwaterafvoersystemen, zinken daken en zinken gevels hebben een levensduur van wel 50 tot 100 jaar. Metalen zoals zink zijn ook oneindig recyclebaar zonder dat ze hun eigenschappen verliezen. Als zink na 50 tot 100 jaar aan het einde van zijn levensduur is, wordt het ingezameld na demontage en gerecycled of omgesmolten tot nieuwe grondstoffen. Wij schatten in dat van al het gebruikte zink in de bouw meer dan 95% wordt gerecycled tot nieuwe grondstoffen, en dit percentage is ongeëvenaard in vergelijking met vele andere bouwmaterialen. Het omsmelten van zink tot nieuwe grondstoffen kost slechts een fractie (ca. 5%) van de energie die nodig is om zink te produceren uit primaire grondstoffen (ertsen uit de aardkorst).

Ook zink aanwezig als beschermlaag op staalproducten wordt aan het eind van de levensduur terug gewonnen in de elektro-ovens voor het omsmelten van staal. Dit terug gewonnen zink is een grondstof voor de zink raffinaderijen die er weer nieuw zeer zuiver zink metaal van maken. Zo wordt de recycling kring voor zink in coatings voor staal gesloten gehouden. Door de extreme lange levensduur van zink en verzinkte coatings zijn de initiële kosten meestal wat hoger dan van alternatieve polymeercoatings (verf or lak), maar zijn de totale levenscyclus kosten aanmerkelijk lager.

Zink wordt zowel gebruikt als constructiemateriaal voor hemelwaterafvoersystemen, voor daken en  gevelbekleding , als voor corrosiewering van stalen voorwerpen. Titaanzink is een legering van zink, gelegeerd met een beetje titanium, koper en aluminium om de mechanische eigenschappen te verbeteren. De drie toevoegingen samen vertegenwoordigen nog geen 0,5% van het totaal. Titaanzink wordt gewalst tot een dikte van 0,4 tot 1,5 mm dik, waarbij 0,8 mm de meest voorkomende dikte is in Nederland. Dit bladzink wordt verder verwerkt tot producten welke gebruikt worden in hemelwaterafvoersystemen. Ook wordt dit bladzink direct gebruikt als dakbedekking of gevelbekleding.

Zink wordt ook gebruikt als verzinkte of gegalvaniseerde corrosie werende coating op staal. Stalen producten worden in een bad met vloeibaar zink gedompeld waardoor er zich een beschermende zinklaag op het staaloppervlak vormt. Deze zinklaag is zeer robuust, metallisch gebonden aan het staal en heeft een hogere hardheid dan het staal zelf. Deze coating is daardoor bijna onmogelijk te beschadigen met een hamer of ander hard voorwerp, en als de coating toch beschadigd is dan zorgt het zink voor de kathodische bescherming van het onderliggende staal tegen corrosie. Vele toepassingen vertrouwen op de robuustheid, onderhoudsvrije en zeer lange levensduur van verzinkte of gegalvaniseerde zinkcoatings.

De milieu impact van bouwzink is de afgelopen decennia nationaal en internationaal zeer intensief onderzocht. Onder andere door het Nederlandse RIVM. De algemene conclusie is dat de toepassing van zink (in de bouw, inclusief verzinkte constructies) normaal gesproken geen negatieve invloed heeft op het milieu. De Nederlandse overheid heeft de toepassing van zink in de bouw/constructies nooit verboden en is dat ook niet van plan. Omdat er hier en daar op lokaal niveau nog (historische) twijfels bestonden heeft het Rijk (mede op verzoek van de Stichting Duurzaam Bouwmetaal) gecommuniceerd dat de toepassing van zink is toegestaan zolang de producten een CE-marketing hebben.

De toepassing van zink kan en mag niet door lokale overheden worden ontmoedigd, laat staan worden verboden. Als door een ongebruikelijke bouwconstructie de lozing door afspoeling hoger is dan normaal, kunnen extra maatregelen gevraagd worden. Het lokale bevoegd gezag mag dan op grond van de zorgplicht een onderbouwde maatregel voorschrijven.

De maatregel moet wel goed onderbouwd zijn door het gezag, bijvoorbeeld met meetresultaten van afgespoeld hemelwater naar het riool, de bodem of het oppervlaktewater. Indien er (nog) niet gemeten kan worden, bijvoorbeeld omdat het om een nieuw te bouwen object gaat, dan kan Stichting DBM helpen met een wetenschappelijk onderbouwde risicoanalyse voor het geplande object.

Overigens: zink komt altijd en overal in de natuur voor en dat is maar goed ook, want zonder zink geen leven. Zink een essentieel mineraal voor het leven op onze planeet: mensen, planten en dieren kunnen niet zonder!

Gemeentes hebben soms twijfels of zijn bezorgd over het gebruik van zink in de bouw, vanwege de milieu impact veroorzaakt door het afspoelen van zink met het hemelwater naar de bodem, het grondwater, het oppervlaktewater of het riool. Het klopt dat regenwater deeltjes zink mee neemt. Dat geldt niet alleen voor zink maar ook voor elk ander materiaal inclusief riet, aluminium, staal, cement en verf. Afspoeling is er dus altijd maar de relevante vraag is of afspoeling een probleem is. Dit kan beoordeeld worden door middel van een zogenaamde risico analyse. Een gemeente moet eventuele twijfels of zorgen over het toepassen van zink altijd kunnen argumenteren en onderbouwen met een dergelijke risico analyse. Wij kunnen U, dan wel de gemeente helpen met een dergelijke risico analyse en beoordeling. Met de laatste wetenschappelijke inzichten kunnen wij u laten zien dat zink een zeer gunstig milieuprofiel heeft.